کاربرد نسبت طلایی در طراحی لوگو

مقدمه) نسبت طلایی (Golden Ratio) یا عدد فی، مارپیچ طلایی، نسبت عدد پی، عدد جادویی 1.618 همگی یکی هستند. ولی اولین بار نیست که نسبت طلایی عدد فی در طراحی و برندینگ مورد توجه قرار می‌گیرد. این نسبت در طبیعت، در آناتومی بدن انسان، در قدیمی‌ترین ساخته‌های دست بشر تا به الان خود را نشان داده است. حجم چشم‌نوازی تناسبات طلایی به گونه‌ای است که آن را یکی از اصول زیبایی‌شناختی آثار هنری می‌دانند. قانون یک سوم در عکاسی و طراحی عکس، قانون نسبت طلایی در چیدمان ابعاد فضاهای داخلی در معماری و اکنون کاربرد آن در طراحی گرافیک از جمله طراحی مشهورترین لوگوهای دنیا به این معنا است که نمی‌توان و نباید از این اصل در طراحی گرافیک غافل ماند.

نسبت طلایی یعنی زیباشناختی با عدد پی

هنر و طراحی به شدت انتزاعی و ذهنی هستند. در همان حین که یک اثر می‌تواند زشت و باطل تلقی شود، اثر فرد دیگری به شاهکاری هنری تبدیل می‌شود. اما یک عدد قدیمی وجود دارد که نقش ضامن برای جلوه دادن زیبایی در اثرهای هنری را ایفا می‌کند و آن، عدد طلایی 1.618 است. آیا تا به حال زیبایی خیره‌کننده و ارزشمند تابلوی مونالیزا برایتان جای سوال بوده است؟ دلیل آن به کار بردن فوق‌ هوشمندانه‌ی نسبت طلایی است.

اگرچه غریزه و خلاقیت دو رکن مهم برای آفریدن هر اثر هنری است، اما عدد طلایی یک روش ریاضیاتی و معادلاتی برای خلق زیبایی در هنر است و در تمام زمینه‌ها از جمله ساخت عکس, عکاسی و حتی گاهی اوقات در زیر مجموعه های آن مانند عکاسی صنعتی و عکاسی تبلیغاتی، معماری، لایه‌بندی، تایپوگرافی، طراحی لوگو، طراحی مجله، طراحی کارت ویزیت و … به کار می‌رود. برای دیده شدن نسبت طلایی در کارهای هنری خود ، کافیست اعدادی که انتخاب می‌کنید، نسبتی از 1.618 باشند. یعنی هر دو عددی که انتخاب می‌کنید، نسبت آن‌ها به هم مقادیری نزدیک به این عدد که عدد فی نام دارد، باشد.

نسبت طلایی یا Golden Ratio چیست؟

حتما تابلوهایی را دیده‌اید که در مسابقات حراج و جشنواره‌ها، با قیمت‌های بالا فروخته می‌شوند و از نظر هنری ارزش بالایی برای آن‌ها قائل می‌شوند. یا ساختمان‌هایی که از نظر متخصصان معماری و ساختمان‌سازی مورد تحسین قرار می‌گیرند. یا طراحی لوگو یا نشان تجاری برخی از برندها که به خوبی نمره زیبایی و جذابیت کامل را می‌گیرند. شاید در نگاه اول مسئله خاصی نظر شما را جلب نکند، اما اگر بگوییم، به کار بردن نسبت طلایی فی در میان تمام آن‌ها مشترک است، چه؟ منظور ما از نسبت طلایی، مستطیلی است که با تقسیم ضلع بزرگتر بر ضلع کوچک‌تر آن، عدد 1.618 را بدست ‌بیاورید. به عبارت دیگر عدد طلایی؛ عددی است که اگر یک واحد به آن اضافه کنید، مربع یا مجذور آن را بدست خواهید آورد. این خود یکی از شگفتی‌های دنیای اعداد و ریاضیات است. بدست آوردن این عدد به دوران مشاهیر ریاضیات و نجوم در گذشته‌های بسیار دور برمی‌گردد.

تاریخچه نسبت طلایی و پیدایش آن

قدمت نسبت طلایی را صدها سال پیش از میلاد مسیح می‌دانند. در کتاب‌های مختلف در دوره‌های تاریخی مختلف به وجود قانون طلایی فی و اثبات آن اشاره شده است. یکی از آن‌ها، کتاب نسبت الهی است که لوکا پاچیولی در آن از وجود نسبت طلایی صحبت کرده است. دیگر کتاب مشهور، جلد ششم از مجموعه 13 جلدی مشهور اقلیدس است، که در آن تناسب طلایی آورده شده است. اگرچه نمونه موردی‌هایی از آثار هنری مختلف بسیار پیش‌تر از این‌ها، در خود رد هندسه طلایی را دارند. برای همین می‌توان گفت ذهن انسان از ابتدای هنرپردازی، با این قانون و تاثیری که در چشم‌نوازی بصری دارد، آگاه بوده‌اند. اثبات طریقه رسیدن به این عدد نیز مسئله معروف فیبوناچی است که دنباله مشهور آن را در دوران دبیرستان و در کتاب ریاضی خوانده‌اید.

  دنباله فیبوناچی در سال 1200 میلادی مطرح شد. در این دنباله که با صفر و یک آغاز می‌شود، هر عدد بعدی در واقع مجموعه دو عدد قبل از خود است. که نمود آن به صورت 1,1,2,3,5,8,12,21,34,55,89,144,233,… است. گفته می‌شود این دنبال ابتدا برای مشخص کردن جمعیت خرگوش‌ها به کار می‌رفته است اما به مرور قدرت این دنباله در دیگر زمینه‌ها از جمله هنر، نجوم، بازار مالی و … نیز خودش را نشان داد. حال برگردیم سراغ دنباله، اگر شما هر عدد را بر عدد قبل از خود تقسیم کنید (به جز صفر)، دنباله به صورت زیر در می‌آید: 1,2,1.5,1.667,1.6,1.625,1.615,1.619,1.618,1.618,1.618,1.618, … همانطور که مشاهده کردید، از یک جایی به بعد، دنباله به عدد طلایی فی یا همان 1.618 منتهی می‌شود. این همان مروارید گرانبهایی است که فیبوناچی کشف کرد و بعدها در عرصه‌ها و کشورهای مختلف به صورت‌های مختلف به کار رفت.

مارپیچ طلایی چیست؟

مارپیچ طلایی یا منحنی طلایی، ترسیمی است که در داخل یک مستطیل با ابعاد طلایی به دست می‌آید. دیده شدن این مارپیچ طلایی یا Golden Spiral در طراحی عکس، عکاسی، طراحی پوستر، طراحی لوگو و … زیبایی و جذابیت بصری آن را تضمین می‌کند. برای بدست آوردن این مارپیچ، ابتدا باید یک مستطیل به ابعاد a و b داشته باشید، به‌گونه‌ای که نسبت ضلع بزرگتر بر کوچکتر (a/b) برابر با نسبت جمع دو ضلع بر ضلع بزرگتر (a+b/b) باشد. این نسبت همواره برابر با 1.618 یا همان عدد طلایی است.

حال اگر شما داخل مستطیل، یک مربع به اندازه a جدا کنید، مستطیل دیگری باقی می‌ماند که آن هم نسبت طلایی دارد. در داخل مستطیل کوچکتر نیز یک مربع به ضلع b-a جدا کرده و این روند را مدام داخل مستطیل‌هایی که ایجاد می‌شوند تکرار کنید. اگر از داخل مربع‌ها به ترتیب یک کمان ترسیم کنید، اتصال این کمان‌ها به یکدیگر مارپیچی منظم و بسیار زیبا را در داخل مستطیل بزرگ ایجاد خواهد کرد. این همان مارپیچی است که در کهشان‌ها، در گل آفتاب‌گردان، در ساختار موجوداتی مانند حلزون، در لوگوی توییتر و … دیده می‌شود. پس قطعا این‌ها تصادفی نیست. راه آسان‌تر برای به کار بردن مارپیچ طلایی در طراحی لوگو و طراحی گرافیک این است که شکل را دانلود کنید و در پس زمینه طراحی خود بگذارید.

نسبت طلایی در طراحی لوگو

حتما شما نیز بارها شنیده‌اید که می‌گویند پس ریاضی که در دوران مدرسه خوانده‌ایم، کجا به کارمان آمد؟ اما جواب طراحان و هنرمندان به این سوال متفاوت از دیگران است. از زمانی که با نسبت طلایی آشنا شوید و آن را در کارهای هنری و طراحی گرافیک از جمله طراحی لوگو به کار ببرید، شما کاربرد ریاضی در زندگی را پیدا کرده‌اید. چرا که عدد طلایی فی همان‌طور که گفته شد، یک قانون ریاضی است که طبیعت، آناتومی، رنگ‌ها و حتی امواج صوتی نیز دیده می‌شود. مطالعات علمی نشان داده‌اند که طراحی لوگو براساس نسبت طلایی، زیبا، هارمونی، کامل و جذاب است حتی اگر مخاطب نداند که این نسبت چیست. این یک فرمول آشنا با مغز زیبایی‌شناس انسان است و چشم آن را شکار می‌کند، هر کجا که باشد.

به کار بردن نسبت طلایی در طراحی لوگو در همان ابتدای کار نیست. حواستان باشد که عدد طلایی برای بهتر شدن یک طرح به کار می‌رود نه برای تحمیل بر پروسه‌ی طراحی. برای همین همواره به دو نکته مهم در طراحی لوگو دقت باشید. اول اینکه بهتر است لوگوهای برتر دنیا که از تناسب طلایی استفاده کرده‌اند، را بشناسید و چشم شما به خوبی با نمونه‌های موفق دنیا آشنایی داشته باشد. دوم اینکه زمانی نسبت طلایی را باید به کار ببرید که حتی 90 درصد طراحی لوگوی شما تمام شده باشد. ایده و طرح را که اتود زدید از این نسبت با منحنی برای بهبود تناسبات لوگو و جای دادن بخش‌های مختلف استفاده کنید.

استفاده از نسبت طلایی در طراحی

یک مزیتی که نسبت فی دارد، این است که به شما یک رشته عدد خاص و معین ارائه می‌دهد. شما این اعداد را برای تعیین ساختار و فرم کلی طراحی و دیزاین خود می‌توانید به کار ببرید. بعنوان مثال یک شکل دارید، برای تعیین اندازه شکل بعدی، کافیست اندازه را در عدد 1.618 ضرب کنید. یا اینکه منحنی طلایی را در چیدمان بخش‌های مختلف تصویر خود به کار ببرید. منحنی طلایی بخصوص برای طراحی کاتالوگ، طراحی بنر، طراحی مجله، طراحی جلد و … کاربرد دارد. ما به سبک داوینچی به شما 4 راه برای ایجاد ماکزیمم زیبایی از طریق نسبت طلایی ارائه خواهیم داد: • سلسله مراتب نوشتاری: اگر در طراحی گرافیک خود از نوشتار و کلمات استفاده می‌کنید، سلسله مراتب پیام‌رسانی به مخاطب را در نظر داشته باشید. چه در لایوت یک وب‌سایت، چه در یک کارت دعوت یا طراحی پوستر، برای تعیین اندازه فونت نوشتار خود می‌توانید از نسبت طلایی فی کمک بگیرید. به عنوان مثال اگر نوشتارهایی که می‌خواهید به کار ببرید در سه درجه خیلی مهم، مهم و نه زیاد مهم قرار دارند. اگر اندازه نوشتار نه زیاد مهم را 10px در نظر گرفته‌اید، برای تعیین اندازه فونت دو دسته دیگر، ده را در عدد فی یکبار و دوبار ضرب کنید.

• ترکیب‌بندی تصویر یا کمپوزیسیون بصری: همیشه در ترکیب‌بندی اجزای تصویری طراحی خود، مدتی از اثری که خلق کرده‌اید، دور بمانید و سپس دوباره به دقت به آن نگاه کنید. اگر وقت کافی برای این کار را ندارید، مارپیچ طلایی راه حل پیش روی شما است. مارپیچ را به راحتی می‌توانید دانلود کنید، بر روی تصاویر خود بگذارید، آیا همپوشانی میان اجزای مختلف ترکیب‌بندی شما وجود دارد؟ آیا می‌توان گفت که هماهنگی لازم در طراحی شما ایجاد شده است. نقاط طلایی، مرکز تمرکزهای داخل صفحه، تلاقی نقطه‌های مختلف مارپیچ به شما یک راهنما برای چیدن بخش‌های مهم طراحی ارائه خواهد داد. • طراحی نشان تجاری: نشان تجاری یا لوگو برای این است که مخاطبان در نگاه اول و به سرعت جذب زیبایی و اعتبار برند شما شوند. نسبت طلایی به شما کمک می‌کند که این رخ دادن این اتفاق را برای خود تسریع ببخشید. همانطور که در تعدادی از مشهورترین مارک‌های جهان از جمله پپسی، اپل، توییتر و گوگل استفاده از آن را شاهد هستیم. • چیدمان: اگر طراحی شما به گونه‌ای است که باید المان‌ها و عناصر مختلف را در کنار هم بچینید و میان آن‌ها سردرگم مانده‌اید، باز هم راه‌حل، استفاده از نسبت طلایی فی و مارپیچ طلایی است. مهم‌ترین پیام و آبجکت طراحی خود را در اولین بخش از مارپیچ قرار دهید. حال به چیدمان بخش‌های دیگر بپردازید.

لوگوهای معروف با نسبت طلایی

صدها نمونه لوگوی معروف با نسبت طلایی می‌توان نام برد. از جمله مهم‌ترین و شناخته‌شده‌ترین آن‌ها، پپسی، اپل، توییتر، گوگل، فایرفاکس، لوگوی شرکت مزدا، تویوتا، بنز، مک دونالد و … می‌باشند. به لوگوی تویوتا نگاه خوب نگاه کنید. این لوگو در طرح‌های اولیه انتخاب منحنی‌های فرمان و چرخ خودرو موفق عمل کرده است. حال طرح ایده‌ی اولیه را به خوبی در یک مستطیل با ابعاد طلایی جای داده است. به طوریکه یک ذره جمع یا کشیده کردن لوگو زیبایی آن را کم‌تر خواهد کرد. برای لوگوی اپل نیز، تمامی انحناهای طراحی لوگو از مارپیچ طلایی پیروی می‌کند و لوگو به طور کامل درون مستطیل طلایی قرار می‌گیرد. اتفاقا در طراحی لوگوهایی که یک شکل مشخص از حیوانات، میوه‌ها یا انسان‌ها را انتخاب می‌کنند، نسبت طلایی در تعیین فرم نهایی و ایجاد زیبایی بصری می‌تواند بسیار موفق عمل کند.

طراحی لوگوی توییتر نیز به‌گونه‌ای است که تمامی انحناهای پرنده‌ای که لری نام دارد از قانون نسبت طلایی پیروی می‌کند. اولین طرح این لوگو را سیمون آکسلی که یک بریتانیایی مقیم آکسفورد بود، طراحی کرد. او این لوگو را در سایت iStockphoto.com به نمایش گذاشته بود که توجه موسسان توییتر را به خود جذب کرد. جالب است بدانید که برای این لوگو تنها 3 دلار به سیمون پرداخت شد و او حتی نمی‌دانست که برای چه برند مشهوری قرار است لوگوی پرنده‌ی آبی خوشحال به کار رود. این لوگو برای این برند باقی ماند و رنگ آبی نیز به رنگ سازمانی توییتر تبدیل شد. شاید اگر تناسبات طلایی فی را از طراحی لوگوی توییتر حذف کنیم، این اتفاق‌ها هرگز نمی‌افتاد. جمع بندی) حداقل الان خیالتان از جانب بخش مهمی از زیبایی طراحی گرافیکی راحت است. قانون عدد فی این امکان را برای شما فراهم کرده است که بتوانید در طراحی لوگو، طراحی صفحه اصلی سایت، طراحی کارت ویزیت، طراحی جلد، طراحی بسته‌بندی و … زیبایی تضمین شده ایجاد کنید. ما به شما هر آنچه در مورد این قانون و راه‌های پیاده‌سازی تناسبات طلایی در طراحی نیاز بود را گفتیم. حال شما می‌توانید به راحتی طراحی لوگوی موفق با نسبت طلایی را انجام دهید. مگر رد پای این نسبت زیبا و خوش‌سیما را در طبیعت، زندگی جانوری، گیاهی، آناتومی بدن، آثار معماری و … ندیده‎اید؟ تمامی این‌ها اثبات شده‌اند و حال ما تنها می‌توانیم از این تکنیک برای حرفه‌ای‌تر شدن کارهایمان استفاده کنیم. چه چیزی از این بهتر؟