بسته‌ بندی شیشه‌ ای دنیای شفاف

بسته‌ بندی شیشه‌ ای دنیای شفاف

یکی از انواع بسته‌بندی پراستفاده، بسته‌بندی شیشه‌‌ ای است. می‌توان گفت استفاده از شیشه بعد از ظروف سفالی لعاب‌دار، اولین ماده بهداشتی قابل استفاده در بسته‌بندی بوده است. هرچند شیشه به‌طور ذاتی سنگین و دارای حمل‌ونقل دشوار است اما قابلیت‌های زیاد شیشه موجب می‌شود که این مشکلات را نادیده بگیریم

بسته‌ بندی شیشه‌ ای از کجا شروع شد؟

گروهی عقیده دارند که شیشه‌گری زیر مجموعه کوزه‌گری است که قدمتش به 7000 سال قبل از میلاد مسیح برمی‌گردد. تا قبل از سال 1858 میلادی انسان‌ها در کلیه مکان‌ها از شیشه برای نگهداری مواد غذایی استفاده می‌کرده‌اند و کماکان برای بستن درب‌ها ازروش‌های سنتی مانند پی حیوانات و موم زنبور عسل یا چوب پنبه برای بطری‌ها استفاده می‌شد.

سرانجام شخصی به نام میسن (john mason)  در آمریکا ماشینی اختراع کرد که می‌توانست ظروف شیشه‌ای را دندانه‌دار کند که بتوان درپوش‌های پیچی (screwed-on lids) روی آن بست. از آن پس ظروف شیشه‌ای جار با درب‌هایی از جنس روی که یک حلقه پلاستیکی دورش قرار داشت به بازار عرضه شد. حلقه پلاستیکی تعبیه شده روی درب مانع از عبور مایعات و هوا به داخل و خارج از شیشه می‌شد.

در سال 1866 شیشه‌های جار را برای نگهداری میوه‌ها و کمپوت‌ها طراحی کردند. از آن پس استفاده گسترده از جارهای میسن در امریکا و بعد در اروپا و سرتاسر جهان جهت بسته‌بندی تجاری مواد غذایی گسترش پیدا کرد.

چرا بسته‌بندی شیشه‌ای انتخابی هوشمندانه است؟

خنثی بودن شیشه از نظر واکنش‌های شیمیایی، شفاف بودن، نفوذناپذیری در برابر هوا، رنگ‌پذیری ساده شیشه در زمان ساخت و تحمل گرما، سرما و رطوبت توسط شیشه و در نهایت سطح صاف و دلپذیر آن دلیل اولیه انتخاب شیشه به‌عنوان گزینه اول بسته‌بندی است.

در ایران به علت ارزانی و فراوانی سیلیس بهای شیشه بسیار معقول است ولی باید به ‌یاد داشته باشیم تولید ظروف شیشه‌ای برای تیراژهای کمتر از بیست هزار عدد توجیه اقتصادی ندارد. البته نکته شایان ذکر، وجود ظروف شیشه‌ای با حجم و اندازه‌های متفاوت در بازار است که کمک می‌کند، بسته‌بندی شیشه‌ای برای تیراژهای کم هم به‌صرفه باشد.

ظروف شیشه‌ای در اشکال بی‌شمار با اندازه و رنگ مختلف در اکثر بسته‌بندی‌ها در دسترس مصرف‌کنندگان قرار دارند. شیشه می‌تواند به اشکال متمایز در بیاید و تزیینات مختلف می‌تواند موجب افزایش طرح‌های کلی شوند.  بطری با طرح‌های نوآورانه، برچسب، چاپ‌های مختلف می‌تواند یک راه اختصاصی را ارائه دهد و مستعد اثرپذیری در مواد غذایی خاص و داروهاست.

شیشه در بسته‌بندی از لحاظ مواد با پلاستیک رقابت می‌کند. وزن شیشه و شکنندگی آن می‌تواند روی هزینه حمل‌ونقل و مقرون به صرفه بودن این مواد تاثیر گذارد. شیشه با وجود کیفیت لمسی و بصری خود قابل اعتماد بودن از دیگر مواد تمایز است. این مواد برای بسته‌بندی عطر، لوازم آرایشی بهداشتی، دارویی، نوشابه و دیگر موادغذایی لوکس و لذیذ مناسب است. محصولات طعم و بوی بهتری در بسته‌بندی‌های شیشه‌ای دارند. بسیاری از مشروبات، نوشابه‌های انرژی‌زا، نوشیدنی، چای یا آبمیوه شیشه‌ای هستند.

مزایای استفاده از بسته بندی شیشه‌ای

• شیشه باعث کاهش قابل توجه CO2 می‌شود: مصرف شش تن شيشه بازيافتي باعث می‌شود یک تن دي اكسيد كربن كمتر توليد شود.
• شیشه باعث حفظ بهتر مواد غذایی نسبت به بسته‌بندی پلاستیکی می‌شود.
• شیشه از مواد خام غیرسمی و قابل دسترس مانند سیلیس، شن و ماسه، خاکستر، سنگ آهک و تا 70 درصد شیشه بازیافت شده، ساخته می‌شود و از این رو کاملاً برای استفاده در صنایع غذایی مناسب است
• شیشه غیر قابل نفوذ است، بنابراین همیشه طعم محصول در یک ظرف شیشه‌ای حفظ می‌شود.

• با توجه به سطح صاف و یکنواخت شیشه تقریباً از تمام مواد قابل چاپ می‌توان برای لیبل‌گذاری و بسته‌بندی ‌روی آن استفاده کرد.

• استفاده از هر تن شیشه برای بسته‌بندی موجب می‌شود بیش از یک تن منابع طبیعی ذخیره ‌شود.
• شیشه بازیافت شده تا 95 درصد جایگزین مواد خام می‌شود.

معایب بسته‌بندی شیشه

• ظروف شیشه‌ای به دلیل سنگین و شکننده بودن، برای حمل و نقل مناسب نیستند.
• فضای زیادی را در کامیون‌ها اشغال می‌کنند و در معرض شکستن هستند، مزایای بسته‌بندی شیشه‌ای به مراتب بیشتر از معایب آن است.
• شیشه به تنهایی نمی‌تواند معرف محصول باشد و برای این منظور نیاز به استفاده از لیبل یا یک جعبه پوششی است.
• بسته‌بندی شیشه‌ای در برابر شوک‌های حرارتی با دامنه زیاد مقاوم نیست.
• یکی از خواص مهم شیشه، شفافیت و قابل رویت بودن محتویات درون آن است که توجه خریدار را جلب می‌کند. ولی همین شفافیت موجب عبور نور مرئی و ماوراء بنفش از شیشه می‌شود که ایجاد واکنش‌های نامطلوب نظیر واکنش‌های اکسیداسیون و تجزیه رنگ‌ها را در پی دارد.

 انواع ظروف شیشه‌ای

ظروف شیشه‌ای را می‌توان بر اساس اندازه دهانه به دو گروه اصلی جار و بطری تقسیم بندی کرد.

• جار شیشه‌ای

جار به معنای ظرف دهانه گشاد است و امروزه به ظروفی که برای بسته‎بندی مواد غذایی بسیاری مثل ترشی، عسل و مربا، ترشیجات، خیارشور، زیتون، قهوه، دمنوش، سس، کشک، حبوبات، آجیل، دانه‌های روغنی، چای، سالاد، خاویار یا زغفران مورد استفاده قرار می‌گیرد.

• بطری شیشه‌ای

بطری‌های شیشه‌ای ظروفی با دهانه باریک هستند که برای مشروبات، نوشابه‌های انرژی‌زا یا آبمیوه استفاده می‌شوند. بطری‌ با توجه به ویژگی قابل بازیافت بودن و عدم ایجاد واکنش شیمیایی با موادغذایی، یکی از بسته‌بندی‌های پرکاربرد است.

مروری بر بسته‌بندی‌های شیشه‌ای

همانطور که پیش‌تر گفتیم، بسته‌بندی شیشه‌ای دارای دو دسته عمده جار و بطری است، امروزه بخش عظیمی از بازار بسته‌بندی را در بر می‌گیرد. اما نکته حائز اهمیت این است که شیشه به تنهایی نمی‌تواند معرف محصول باشد و برای این منظور نیاز به استفاده از لیبل یا یک جعبه پوششی است، با توجه به سطح صاف و یکنواخت شیشه تقریباً از تمام مواد قابل چاپ می‌توان برای لیبل‌گذاری و بسته‌بندی ‌روی آن استفاده کرد.